Archief van jaar: 2023

Zwembad en sporthal “De Hardenberg” Finsterwolde – deel 2

13 mei 2023/4 Reacties/in Recent geplaatst /door Gert van der Laan

Tijdlijn

Datum	Gebeurtenis
1965	opening openluchtzwembad De Hardenberg in Finsterwolde
1976	overdekt zwembad geopend
1985	openluchtbad gesloten en een aantal jaren later gesloopt.
2000	raad Reiderland akkoord met Hardenbergplan
2002	plan sluiting zwembad - protest boze burgers - geen sluiting
2003	- opening MFC Hardenberg incl. sporthal, school, bibliotheek etc. - beheer MFC geprivatiseerd d.m.v. 10-jarig contract met Hardenberg BV
2010	gemeente Oldambt ontstaan uit herindeling met Reiderland, Scheemda en Winschoten
2011	publicatie sportnota gemeente Oldambt
2012	- geen verlenging beheercontract Hardenberg BV. - Gemeente Oldambt eigenaar complete complex MFC De Hardenberg
2014	- gemeenteraad wil 2 ton bezuinigen op zwembaden - Publicatie rapport Huis van de Sport (febr. 2014) - Bezuiniging zwembaden - Publicatie rapport bureau Coresta (mei 2014) - privatisering zwembaden
2020	publicatie rapport Antea - clustering sportaccommodaties
2022	gemeenteraad stemt voor sluiting Hardenberg (28 sept.)
2023	oprichting stichting MFC De Hardenberg (3 jan.)

Inleiding
Dit BOB-artikel over de Hardenberg bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat uitgebreid in op de historie van het complex tot 2010 toen het geheel nog onder de gemeente Reiderland viel. Vanwege de overzichtelijkheid is dat deel in een apart artikel geplaatst. ( Is nog in bewerking.)
Het tweede deel, dit artikel, behandelt de periode vanaf 2010 tot nu. De grens is bij dat jaar gelegd, omdat destijds de gemeente Oldambt ontstond uit een herindeling met de gemeenten Reiderland, Scheemda en Winschoten. Dat was het begin van de situatie zoals die nu is.

A – Sluiting Hardenberg sportcomplex
De gemeente Oldambt is al een aantal jaren bezig om de kosten van sportvoorzieningen te verlagen. De afgelopen jaren ging het om relatief kleine bedragen (€ 31.000 in 2020, € 120.000 in 2021), maar in 2023 moet er € 500.000 worden bezuinigd.

Slachtoffer daarvan is het sportcomplex De Hardenberg in Finsterwolde wat mogelijk moet sluiten. Het bestaat uit een overdekt zwembad, sporthal en sportcafé. Juist die combinatie maakt het tot een uniek complex. Iets wat in de bezuinigingsrapporten, die de afgelopen jaren zijn verschenen, nog wel eens is vergeten. De Hardenberg wordt vooral gebruikt door de inwoners van Finsterwolde en Beerta. Met de sluiting verdwijnen alle overdekte sportfaciliteiten in beide dorpen.

Inmiddels is door een groepje inwoners van beide dorpen een stichting opgericht, die gaat proberen het complex te exploiteren (www.mfcdehardenberg.nl).

Het besluit van de gemeenteraad tot verkoop of sluiting (aangenomen met 12 stemmen voor, 10 tegen, 3 raadsleden waren afwezig) is op allerlei punten discutabel. Dit BOB-artikel laat zien dat het is gebaseerd op onjuiste en niet goed onderbouwde argumenten.

B – Uitgaven sportvoorzieningen 2010-2020
In 2010 gaf de gemeente Oldambt ca 2,8 miljoen euro uit aan sportvoorzieningen. Tien jaar later was dat bedrag opgelopen tot ca 3,5 miljoen. Dat vond de gemeente te veel. Maar rekening houdend met inflatie (17%, CBS) zijn de uitgaven (25%) eigenlijk amper gestegen. (De begroting van de gemeente bedroeg in 2010 140 miljoen euro en in 2020 159 miljoen. Een stijging van 14%.)

Desondanks heeft de gemeenteraad besloten om verdeeld over drie jaar in totaal 650.000 euro te bezuinigen. Daarmee zijn de uitgaven dus bijna terug op het niveau van 10 jaar geleden waren.

C1 – Argumenten om te sluiten (volgens de gemeente)
Als onderbouwing voor de sluiting wordt onderstaande tabel met 6 opties gebruikt.

Tabel 1 – bezuinigingsopties (bron: document ” Bijlage A Financiële duiding frictiekosten”)

Uitleg over deze tabel is te vinden in het document “Vragen en Antwoorden raad – Bezuiniging 2023”.

De door de gemeente gekozen optie 5 is het Hardenberg complex (rood omkaderd). De sluiting zou een besparing opleveren van € 525.000. Dat is toevallig net het bedrag wat de gemeente wil bezuinigen. Het is gebaseerd op de exploitatiekosten.

Nadere analyse door BOB laat zien dat de getallen in de tabel deels niet kloppen. Exploitatiekosten bestaan uit beheer + onderhoudskosten. Vreemd genoeg zijn de onderhoudskosten niet bij alle opties meegerekend!

Bij de beide zwembaden en de sporthal in Winschoten is het wel gebeurd, maar bij de andere 3 sporthallen niet. Dat geeft een vertekend beeld. Wel zorgt het weglaten van de onderhoudskosten van de sporthallen er voor dat de gewenste bezuiniging van € 500.000 met de sluiting van de Hardenberg vrij aardig wordt benaderd. Een beetje onder het motto “wat kunnen wij toch goed rekenen”.
De werkelijke besparing op het Hardenberg complex is daardoor veel groter dan die € 525.000, namelijk € 640.000. Voor het geheel maakt dat niet uit. Het laat alleen de onvolledigheid van de gemeente zien.

Het college van B & W stelde de gemeenteraad voor om op “basis van analyse” te kiezen voor scenario 5: sluiting van sporthal en zwembad De Hardenberg per 1 januari 2023.

Het college van B & W gaf de volgende toelichting op hun “analyse”. Blauw is mijn commentaar.

Optie 1 sluiting van (alleen) de Watertoren.
Hiermee is er geen zwem/waterpolo wedstrijdsport in de gemeente Oldambt meer mogelijk. Capaciteit Watertoren is groter dan De Hardenberg.

Optie 2 uitgewerkt als alternatief (sluiting beide zwembaden Watertoren en Hardenberg)

Dat is een complete onzin optie. Optie 1, sluiting Watertoren, wordt al als onwenselijk gezien. Om daar de Hardenberg aan toe te voegen, slaat nergens op. Dan bezuinig je het dubbele dan wat nodig wordt geacht.

Optie 3 Het sluiten van Sporthal Winschoten en Zwembad de Hardenberg.
De sporthal in Winschoten is de grootste en meest gebruikte sporthal in Oldambt. De overige sporthallen hebben onvoldoende capaciteit om dat op te vangen. Bovendien een belangrijk onderdeel van het bewegingsonderwijs voortgezet onderwijs.

Ook een onzin optie. Het sluiten van de meest bezochte lokatie in de grootste plaats doe je niet.

Optie 4 Sluiting Sporthal De Rietkraag en Zwembad de Hardenberg.
De Rietkraag is nieuwer en heeft een fors (495.000 euro) lagere boekwaarde. Beheerovereenkomst met Stichting de Tinten kan ook niet zonder meer per 1-1-2023 worden opgezegd.

Wederom een onzin optie. De combinatie is onlogisch, omdat met sluiting van de Rietkraag de gezamenlijke school in Oostwold/Midwolda geen sporthal meer heeft.
Daarnaast zijn de cijfers van de Rietkraag niet compleet. De post onderhoud is weggelaten. In 2019 bedroeg die post maar liefst € 240.000. Bijzonder voor een gebouw uit 2011. Opgeteld bedragen de totale exploitatiekosten van de Rietkraag al bijna € 500.000. (bron: rapport Antea 2019)

Optie 5 het huidige voorstel (sluiting sporthal en zwembad De Hardenberg)

Optie 6 – Sluiting Sporthal Stikkerlaan en De Rietkraag.
Hiermee blijven alleen de sporthallen De Hardenberg en Eextahal bestaan en dat is (naast eerder genoemde overwegingen) onvoldoende capaciteit om de sluiting van deze hallen op te vangen.

Alweer een onzin optie. De sporthal in Winschoten is de grootste en meest gebruikte sporthal in Oldambt.

Bovenstaande scenario’s zijn uitgebreid toegelicht in besloten bijeenkomsten voor raadsleden op 31 augustus 2021 en 29 juni 2022. Wanneer je als gemeenteraad twee keer serieus over deze zogenaamde opties praat tijdens besloten bijeenkomsten, dan heb je werkelijk geen idee waarmee bezig te zijn. Het zijn er bijgesleepte argumenten om te suggereren dat er zogenaamd wat te kiezen valt, maar dat is totaal niet het geval. Het is alleen maar sturen naar de gewenste uitkomst.

C2 – Ander argument om te sluiten
Naast bovenstaande “argumenten” werd nog een reden aangevoerd.
Op 29 juni 2022 (DvhN) beweerde wethouder Erich Wünker (VVD) het volgende:

“De betreffende gebouwen zijn ook tamelijk verouderd.”

Dat is een merkwaardig argument gezien de historie van het complex. Het overdekte zwembad De Hardenberg is in 1976 geopend en meerdere keren gerenoveerd.

In 2003 verbouwd en uitgebreid met sporthal en sportcafé.
In 2009 heeft de exploitant Hardenberg BV een extra investering gedaan in het zwembad. Namelijk vervanging/onderhoud van de beweegbare bodem, zwembadwaterverwarming en dak afzuigventilatie.
In 2018 is door gemeente Oldambt ruim 300.000 euro geïnvesteerd in herstel van betonrot, zijn tegels en leidingwerk vervangen en is het aandrijfgedeelte van de beweegbare bodem vernieuwd. De argumenten om dat te doen, waren als volgt:
“MFC De Hardenberg is in de huidige vorm ontstaan in 2003 toen aan het zwembad de overige ruimten werden toegevoegd. Het reguliere onderhoud wordt conform planning uitgevoerd, de kosten zijn opgenomen in de gemeentelijke begroting. Het complex als geheel is in goede bouwkundige staat en de economische levensduur is nog circa 30 jaren. Bij normaal gebruik is de technische levensduur zelfs nog langer.
(bron: raadsvoorstel renovatie 19-02-2018)

Om een 5 jaar geleden gerenoveerd zwembad en nog geen 20 jaar oude sporthal verouderd te noemen, is wel een boude uitspraak.
Het raadsvoorstel werd destijds unaniem aangenomen. Het ironische is wel dat meneer Wünker die toen als raadslid ook voorstemde, nu als verantwoordelijke wethouder de sluiting van de Hardenberg moet afhandelen.

D – Gemeenteraad stemuitslag voorstel sluiting (28 september 2022)
Van de 25 raadsleden waren 3 niet aanwezig. Het voorstel tot sluiting van de Hardenberg werd met 2 stemmen verschil aangenomen. De drie afwezigen hadden dus het verschil kunnen maken.
Er kunnen goede redenen zijn voor afwezigheid, zoals ziekte, maar het kan ook een manier zijn om weg te lopen voor verantwoordelijkheid of er niet op willen worden aangesproken. Daarom zou een aantal “reserve” raadsleden niet verkeerd zijn. Wettelijk kan dat niet, maar het is één van de vele weeffouten in het Nederlandse, democratisch systeem.

Voor: 12
GBO (Albert Kuiper, Henk van der Laan, Grietje Musch, Chris de Raaf)
PvdA (Hilbert Flokstra, Fred Greven, Lucas Bolt, Monique Eijpe)
PvhN (Mark Kalse, Janet de Wal-Vieregge)
VVD (Mandy Meertens)
CDA (Tim van Bostelen)

Tegen: 10
VCP (Jan Kenter, Gea Geerdes, Engel Modderman)
SP (Harma Nobbe, Johannes Wesselink)
CDA (Simeon Naaijer)
D66 (Henriette Davelaar)
GL (Aart Langbroek)
OA (Nico Postmus)
PVV (Henk Venema)

Afwezig: 3
Sander Leuning (VVD), Anneke Suurling (PvhN) en Gertjan Bolt (CU).

Wat werd er nu precies besloten?
Het zwembad sluit op 1 juli 2023. De sporthal blijft open tot 1 juli 2024.

Voor de goede orde. Het bestaande, goed onderhouden zwembad en sporthal (20 jaar oud) zou mogelijk moeten worden afgebroken met als gevolg dat er een aantal jaren geen enkele overdekte sportfaciliteit meer is.
Het raadsbesluit is echter niet helder. De punten 5 en 6 roepen verwarring op.
Citaat raadsbesluit punt 5 en 6 (complete raadsbesluit hier – doorscrollen naar pagina 4):

5. Samen met betrokkenen en belanghebbenden te werken aan een duurzame en toekomstbestendige Omni-sportlocatie voor heel Oldambt. Deze Omni-sportlocatie dient in ieder geval, ter vervanging van huidige verouderde sportvoorzieningen, een nieuw overdekt zwembad en een nieuwe sporthal te bevatten. Dit vast te leggen in een ambitiedocument Sportvoorzieningen, dat uiterlijk 1 juli 2023 door de raad wordt vastgesteld.
Het zwembad De Watertoren te sluiten nadat een nieuw overdekt zwembad is gerealiseerd. Na het besluit over sluiting van sporthal en zwembad De Hardenberg op de kortst mogelijke termijn te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om de sporthal en het zwembad open te houden door partijen anders dan de gemeente.

6. Een krediet van 200.000 euro beschikbaar te stellen voor het uitwerken van het geboden perspectief. Het bedrag te dekken door een incidentele onttrekking van 200.000 euro aan de reserve cofinanciering investeringen.

Als ik dit goed lees, wordt er over twee verschillende zaken gesproken.
1 – De bouw van een omni-sportcomplex met minimaal een zwembad en sporthal.
Het gaat hierbij om vervanging van onder andere zwembad de Watertoren en de sporthal aan de Stikkerlaan. (Wordt ook bevestigd door het document “Startnotitie participatietraject sportvoorzieningen”, pagina 2.) Beide gebouwen staan in Winschoten. Het is een illusie om te denken dat dit buiten Winschoten gaat gebeuren.

2 – Sluiting van MFC De Hardenberg waarbij onderzocht gaat worden of het complex open kan blijven als het door een andere organisatie wordt geëxploiteerd dan de gemeente.

Bij punt 6 wordt gesproken over “uitwerken van het geboden perspectief”, maar welk perspectief is dat dan? De bouw van een omni-sportcomplex en/of het openhouden van de Hardenberg door een andere partij dan de gemeente? Voor dat laatste heb je toch geen 2 ton nodig? Geef dat dan gelijk aan de nieuwe exploitant.

Al met al is dit een verwarrend raadsbesluit waar je alle kanten mee op kunt.

E – Exploitatie
Het achterhalen van exploitatiecijfers van de Hardenberg was erg lastig. Het complex is als gevolg van herindelingen in de loop der jaren door verschillende gemeenten beheerd. (Beerta en Finsterwolde, Reiderland en nu Oldambt).
Daarnaast is de exploitatie ook nog eens 10 jaar geprivatiseerd geweest (2003-2012). Vanaf 2013 nam de gemeente Oldambt de exploitatie voor haar rekening. In de volgende paragrafen wordt daar uitgebreid op ingegaan.

E1 – Exploitatie – Historie MFC De Hardenberg
Het overdekte zwembad werd in 1976 gebouwd.
Na ellenlange discussies besloot de gemeenteraad van Reiderland in 2000 het zwembad te renoveren en uit te breiden met een sporthal. Beide gebouwen werden via een sportcafé met elkaar verbonden.

Daarnaast werd op hetzelfde terrein nog een nieuw gebouw neergezet waarin de Finsterwolder lagere school, bibliotheek en kinderopvang werden ondergebracht.
Het complex werd Multi Functioneel Centrum (MFC) De Hardenberg genoemd en in 2003 geopend.

Het beheer was door de voormalige gemeente Reiderland uitbesteed aan het particuliere bedrijf de Hardenberg BV. Een vorm van privatisering dus. Deze BV was speciaal opgericht voor het beheer en onderhoud van het MFC. Het was een samenwerkingsverband van de bedrijven InvraPlus, Oranjewoud en Geveke. (De laatste twee hadden overigens ook het complex gebouwd.)

Het was een bijzonder beheercontract, want Reiderland had het zogenaamde economische eigendom (gebruik en beheer gebouwen) verkocht aan de BV. De gemeente bleef wel juridisch eigenaar van de gebouwen. In deel 1 wordt hier uitgebreid op ingegaan.

E2 – Exploitatie – Einde privatisering exploitatie MFC De Hardenberg
Het 10-jarig contract met de BV liep tot eind 2012. In eerste instantie was het de bedoeling om het contract te verlengen, maar uiteindelijk pakte het toch anders uit, want de gemeente besloot het economisch eigendom van het hele MFC (Zwembad/sporthal en schoolcomplex) terug te kopen en zelf de exploitatie in handen te nemen. Vanaf 1 januari 2013 was de gemeente Oldambt eigenaar van het hele complex. (Raadsbesluit 28 november 2012.)

Verantwoordelijke wethouder Bard Boon (toen nog GroenLinks, vanaf 2014 PvhN) gaf daarvoor de volgende reden op:

“We hebben volgend jaar (2014) een discussie over de toekomst van de zwembaden. Dan is het eerlijk om daar ook het zwembad in De Hardenberg bij te betrekken.”

(bron: DvhN 2012 okt 17)

E3 – Exploitatie – Kosten sporthal en zwembad vanaf 2013
De exploitatiecijfers van het complete MFC, dus sporthal, zwembad, sportcafé, school, bibliotheek en kinderopvang bedroegen in 2012 € 426.000. Dat was het laatste jaar dat de BV de exploitatie deed.

Nadat de gemeente vanaf 1 januari 2013 weer volledig eigenaar was van het totale MFC, werden voor een goed overzicht van de kosten sporthal+zwembad+sportcafé losgekoppeld van school, bibliotheek en kinderopvang. Aangezien er voor de verschillende onderdelen geen aparte exploitatiecijfers waren, heeft de gemeente deze zelf bepaald. Voor zwembad en sporthal leidde dat tot tabel 2.

De tabel leest misschien wat lastig, maar een grafiek maakt het allemaal een stuk duidelijker. Zie grafiek 1.

Tabel 2 – totale kosten onderhoud+exploitatie van sporthal en zwembad per gebouw en opgeteld – (Bron: administratie gemeente Oldambt)

Het is wel opvallend dat na opsplitsing van het MFC alleen al de kosten van sporthal+zwembad in 2013 bijna € 380.000 bedroegen.

Grafiek 1 – Sporthal en zwembad jaarlijkse kosten onderhoud + exploitatie 2013-2019

Met de kosten van zwembad en sporthal is iets geks aan de hand.
De gele lijn laat de totale kosten zien van sporthal en zwembad samen. Dat is helder. Wat echter zeer bijzonder is, zijn de afzonderlijke kosten van zwembad en sporthal. Dat zijn de blauwe en groene lijn. Als de één stijgt, daalt de ander. Dat is wel heel merkwaardig. De verschillen worden vrijwel uitsluitend veroorzaakt door de exploitatiekosten. Onderhoud vertoont geen bijzondere sprongen. [grafiek onderhoud sporthal en zwembad hier]. Navraag bij de gemeente over de oorzaak leverde de volgende verklaring op:

“De bouwkosten van De Hardenberg zijn destijds door de gemeente Reiderland als één investeringsbedrag in de administratie verantwoord. Om de kapitaallasten hiervan over de verschillende onderdelen te verdelen, is een verdeelsleutel gehanteerd.
De personeelskosten zijn in de eerste jaren na de overname door Oldambt ook op basis van een verdeelsleutel verdeeld. Wat hierbij meespeelt, is de gecombineerde functie van horeca sporthal en zwembad/kassa zwembad. Waarop de verdeelsleutels gebaseerd waren, is niet meer te achterhalen.”

Dat is wel heel bijzonder. Hoe kun je nou schuiven met kapitaalslasten (afschrijving ed) tussen twee gebouwen? Die liggen gewoon vast. Schuiven met personeelskosten is ook merkwaardig. Gaat een badmeester dingen in de sporthal doen en vice versa?
Dit merkwaardige geschuif leidt er toe, dat er geen goed beeld is van de kosten van zwembad en sporthal. Als er geen goed beeld is, lijkt het me erg lastig om correcte besluiten te nemen.

E4 – Exploitatie – sporthallen en zwembaden in Oldambt
De exploitatiekosten van zwembaden en sporthallen in de gemeente Oldambt verschillen nogal. Zie tabel 3 hieronder. Verrassend genoeg heeft het niets met de leeftijd van de gebouwen te maken.
De nieuwste sporthal (2011) staat in Oostwold. Van nieuwe gebouwen wordt vaak gezegd, dat deze goedkoper zouden zijn, maar zowel onderhouds- als exploitatiekosten zijn bespottelijk hoog. Ruim 200.000 euro meer dan de Finsterwolder Sporthal! De bezetting verschilt niet veel. Hardenberg 55%, Rietkraag 59%. Het voorzieningsgebied is ook grotendeels gelijk, namelijk 2 dorpen. (Oostwold/Midwolda en Beerta/Finsterwolde).

Tabel 3 – Exploitatiecijfers sporthallen 2019 – (Bron: rapport Antea, pagina 6)

Tabel 4 – Exploitatiecijfers zwembaden 2019 – (Bron: rapport Antea, pagina 6)

Puur naar de kosten gekeken, zou Oostwold moeten sluiten. Dan hoeft alleen een sporthal te worden gesloten i.p.v. een sporthal+zwembad. Maar dat zou volgens dezelfde ridicule methode zijn die nu ook wordt gehanteerd bij de Hardenberg.

Extra informatie

Omwille van de leesbaarheid is een aantal paragrafen op een aparte pagina gezet.

1 – Sportnota 2011
In de sportnota staan een aantal interessante opmerkingen over de zwembaden in de gemeente. [klik hier]

2 – Bezuinigingrapporten
Het artikel gaat uitgebreid in op twee rapporten uit 2014, namelijk die van Het huis voor de Sport (bezuinigingen) en bureau Coresta (privatisering zwembaden). [klik hier]

3 – Omnisportcomplex
De gemeente wil graag inzetten op meerdere omnisportcomplexen. Dit artikel geeft kort aan waarom dat niet zo’n goed plan is. [klik hier]

4 – Financiering sportclubs voor 2010
Een omni-sportcomplex wordt door gemeenten vaak gezien als de oplossing voor krakkemikkige sportonderkomens en armlastige verenigingen. Maar de manier waarop sportclubs voor de herindeling in 2010 gesubsidieerd werden, was zo gek nog niet. Hoe zat dat? [klik hier]

Conclusie
Het blijft een vreemd idee om de uitgaven voor sport terug te willen brengen naar het niveau van 10 jaar geleden. Helemaal omdat bewegen juist goed is en de gemeente daar meent beleid op te moeten maken.

Dat sporthal en zwembad de Hardenberg hiervoor moeten worden opgeofferd, is gezien de consequenties voor de leefbaarheid onbegrijpelijk. Ja er zijn meerdere pogingen gedaan om de kosten terug te brengen, maar dat waren vooral papieren oplossingen in de vorm van het inhuren van weer een onderzoeksbureau. Rapporten waar vervolgens niks mee werd gedaan.
Waarom geen praktische oplossingen om de kosten terug te brengen, zoals zonnepanelen op het dak of het verwarmen van het water met grond-warmtepompen?

Ook is er een mogelijkheid om te besparen op de aflossing en afschrijving van de gebouwen. Aan zwembad de Watertoren en MFC De Hardenberg (totale complex, incl. school) hangt een lening van 4,5 miljoen euro. Het opnieuw afsluiten van deze lening zou tot een flinke besparing kunnen leiden. (Bron: rapport bureau Coresta pagina 5+6.)
Het is nooit gebeurd, omdat als de gemeente geld leent, dat niet gekoppeld is aan een project, maar bedoelt voor meerdere projecten tegelijk. Een lening is dus niet gekoppeld aan bijvoorbeeld een zwembad en kan daarom niet opnieuw worden afgesloten met als doel lagere rentekosten voor het zwembad.
Het lijkt me echter sterk, dat daar geen oplossing voor te bedenken is.

Echte, zakelijke argumenten om de Hardenberg te sluiten heb ik niet kunnen vinden. De uitkomst lag al min of meer vast na het ontstaan van de gemeente Oldambt in 2010. Het credo was simpel. We vinden, dat we te veel geld uitgeven aan sportvoorzieningen en kiezen daarbij de gemakkelijkste weg, namelijk sluiting van een sportcomplex.

Dat werd nog eens bevestigd door een uitspraak van burgemeester Sikkema tijdens de gemeentelijke nieuwjaarsreceptie op 10 januari 2023. Volgens haar was bij sluiting van de Hardenberg bezuiniging leidend en niet de leefbaarheid. (bron: DvhN_03-03-2023)
Dat is een uitermate trieste opmerking. Dan begrijp je niet hoe een lokale gemeenschap functioneert en ben je daar blijkbaar ook niet in geinteresseerd zoals een raadsmeerderheid duidelijk heeft laten zien.

In de gemeente Oldambt (39.000 inwoners) lijkt alles om Winschoten te draaien waar minder dan de helft van de gemeentelijke bevolking woont (ca 18.000). Dat het gemeentelijk beleid de leefbaarheid in de omliggende dorpen om zeep helpt, schijnt niet tot de verantwoordelijke politici door te dringen. Wederom is de kloof burger-overheid weer een stukje breder geworden.

Verantwoording
BOB bestaat sinds 2014. Het schrijven van sommige artikelen kost veel tijd, zeker als het om financiële zaken gaat. Ieder punt en komma moet te verantwoorden zijn, omdat BOB anders niet serieus te nemen is.
Het verhaal over de Hardenberg leek overzichtelijk, maar werd gaandeweg steeds complexer. Er is zeer uitgebreide communicatie met de gemeente geweest. De eerste vragen zijn al in augustus 2022 gesteld en ook keurig beantwoord. Daarna liep de correspondentie door tot maart 2023.
Ondanks dat de Hardenberg een politiek gevoelig onderwerp is, werden toch alle vragen beantwoord. Ik heb mijn uiterste best gedaan om alle cijfers boven tafel te krijgen en op de juiste manier te interpreteren. Helaas heb ik toch het gevoel dat het niet allemaal goed gelukt is. Met name de exploitatie is nog steeds niet helemaal helder. Dat zou een mooie klus zijn voor een rekenkamer.

Wat betreft de cijfers is de bovengrens bij 2019 gelegd. Het rapport van Antea over clustering sportaccommodaties staat vol met interessante cijfers waarbij 2019 als referentiejaar is gebruikt. Het is een officieel door de gemeente goedgekeurd rapport. Dat de cijfers in de jaren daarna wat zijn veranderd, maakt voor de grote lijn niet zoveel uit.

Voor het schrijven van dit artikel zijn heel veel documenten gebruikt. Het gaat om talloze rapporten en ambtelijke stukken, maar ook kranteartikelen. Een deel van die informatie is in het artikel terug te vinden in de vorm van links.

Omwille van de overzichtelijkheid hier een beknopte opsomming van een aantal documenten.

– Sportnota 2011
– rapport bureau Coresta (mei 2014) – privatisering zwembaden
– rapport Antea (juli 2020) – clustering sportaccommodaties
– raadsvoorstel opzet omnisportcomplex (juli 2020)
– Nota gemeentelijke visie op sportvoorzieningen (januari 2022)
– Startnotitie participatietraject sportvoorzieningen (november 2022)
– Vragen en antwoorden over de sluiting n.a.v. raadsvragen (september 2022)

Garantstelling sociale woningbouw – brief aan raadsleden 9-9-2021

14 januari 2023/0 Reacties/in Recent geplaatst /door Gert van der Laan

Op 20 september 2021 is de gemeenteraad akkoord gegaan met het verlengen van een overeenkomst met de Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW).
Het WSW is een landelijke organisatie die geen geld uitleent, maar borg staat voor een lening die een woningcorporatie is aangegaan. Het zou leiden tot een lagere rente op de lening en een vangnet vormen wanneer de corporatie in de problemen zou komen. Dat kan een corporatie overal in Nederland zijn, dus niet speciaal in het Oldambt.

Het lijkt een onschuldig en sympathiek hamerslag-voorstel, maar nadat ik mij er in verdiepte, bleek dat de zaak toch wat genuanceerder lag. Het raadsvoorstel was vooral technisch van aard en niet compleet. Het heeft een hoog halleluja-gehalte.

Mijn opmerkingen zijn destijds in de vorm van een mailbrief naar de raadsleden gestuurd. Er was dus geen BOB-artikel. Bij nader inzien, is het misschien toch wel interessant om in ieder geval de brief + bijlagen op de BOB-site te plaatsen.

– brief aan raadsleden met kritische opmerkingen (9 september 2021)

– Artikel “Binnenlands Bestuur” over toezichthouder van de woningcorporaties

– NOS-nieuws 1 miljard voor waarborgfonds

– Jaarverslag gemeente Oldambt 2012, pagina 62

– Jaarverslag gemeente Oldambt 2020, pagina 173

Oldambt en democratie – de rekenkamer

8 januari 2023/0 Reacties/in Recent geplaatst /door Gert van der Laan

Inleiding
Het politieke bestuur in een gemeente is zodanig opgezet, dat de dagelijkse leiding in handen is van de burgemeester en wethouders (college van B & W). Daarnaast mag de gemeenteraad één keer in de maand over een beperkt aantal zaken beslissen, maar haar belangrijkste taak zou vooral het controleren van het college van B & W moeten zijn.

Deze opzet is in 2002 ingevoerd en wordt samen met diverse andere maatregelen dualisme genoemd.
Het is echter vooral een theoretisch model. In de praktijk gaan de coalitiepartijen, die de meerderheid hebben, vrijwel altijd akkoord met de voorstellen van hun eigen wethouders. Van controleren is geen sprake. Dat doet vooral de oppositie.

Rekenkamer
Gelukkig is er nog wel een ander controlerend orgaan, namelijk de rekenkamer. Dat is een onafhankelijke organisatie, die gevraagd of ongevraagd onderzoek doet naar de doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid van het door het gemeentebestuur gevoerde beleid. Het gaat hierbij om de vraag of het geld van de gemeente zinnig, zuinig en zorgvuldig is besteed.

Sinds 2006 is het wettelijk verplicht dat iedere gemeente een rekenkamer heeft. Tot voor kort had de gemeente Oldambt die nog steeds niet.
Wel werd incidenteel een externe rekenkamer ingeschakeld voor een onderzoek. Zo werd de Ommelander Rekenkamer (samenwerking Veendam, Hoogezand en Oldambt) gevraagd vooraf de plannen van de Klinkernieuwbouw te beoordelen. Het resultaat was een kritisch eindrapport waar een raadsmeerderheid zich echter niets van heeft aangetrokken. [Klinkerartikel hier].

Bij het nog te bouwen gemeentehuis vindt een raadsmeerderheid het niet eens nodig om de rekenkamer vooraf in te schakelen. Dat kan volgens sommige partijen altijd nog achteraf. [Gemeentehuis sloop/nieuwbouw. De verantwoordelijken, deel 1-2 ]

Ondanks deze duidelijke weerzin heeft de gemeenteraad op 28 februari 2022 alsnog een rekenkamer geïnstalleerd.
Maar helaas en niet verrassend is het een halfbakken rekenkamer geworden, die sinds 1 januari 2023 ook niet meer rechtsgeldig is. Daarover straks meer.

Rekenkamercommissie of rekenkamer?
Wat betreft de opzet konden gemeenten kiezen uit twee mogelijkheden.

Een echte rekenkamer die volledig onafhankelijk is en waar dus ook geen politici in zitting mogen nemen.
Een rekenkamercommissie waarbij de politiek zich op allerlei manieren met de opzet mag bemoeien.

Aangezien de landelijke overheid achteraf wel inzag, dat optie 2 toch niet zo’n goed idee was, gaat deze verdwijnen. Het wetsvoorstel lag sinds 2019 bij de Tweede Kamer, maar was door allerlei landelijke politieke perikelen als demissionair kabinet en verkiezingen nog niet aangenomen. Wel is een document opgesteld met voorbeelden hoe gemeenten kunnen inspelen op de komende wetswijziging. Dat is “Inspiratiedocument” genoemd en liefhebbers kunnen het [hier] lezen.

Oldambtster rekenkamer
Ondanks de aangekondigde wetswijziging heeft de gemeenteraad in februari 2022 toch gekozen voor een rekenkamercommissie. Op dat moment kon men niet weten dat de wet op 16 november 2022 zou worden aangenomen en per 1 januari 2023 zou ingaan. [Wetsbesluit hier] Betekent dat het hele circus van het opzetten van een rekenkamer nog eens moet worden overgedaan.

De belangrijkste reden om toch te kiezen voor een rekenkamercommissie is dat raadsleden zich maximaal kunnen bemoeien met de opzet en inhoud van het orgaan. De verschillen staan [hier].

Onafhankelijkheid rekenkamercommissie
In de rekenkamercommissie die Oldambt gekozen heeft, mogen ook raadsleden zitting nemen. Daar heeft men echter van afgezien. Niet omdat de raad vindt dat er sprake zou zijn van belangenverstrengeling, maar met het oog op de te verwachten wetswijziging die dat gaat verbieden!

De gemeenteraad wil echter hoe dan ook een vinger in de pap hebben. Vandaar dat in het Oldambtster rekenkamercommissie-reglement [document hier] een aantal bijzondere bepalingen staan, die het de gemeenteraad mogelijk maakt zich met een onderzoek te bemoeien. De drie belangrijkste bepalingen staan hieronder vermeld. Het in mijn ogen “gevaarlijkste” deel heb ik rood gekleurd.

Het belangrijkste beinvloedingsinstrument is de zogenaamde Raadsklankbordgroep.

Citaat 1 uit reglement:

Artikel 4 Raadsklankbordgroep

1. De raad wijst uit zijn midden een raadsklankbordgroep van vier raadsleden aan die namens de raad contacten onderhoudt met de rekenkamercommissie.
2. Tot de taken van de raadsklankbordgroep behoren in ieder geval:
a. het tenminste 3 keer per jaar voeren van overleg met de rekenkamercommissie om daarbij input te leveren voor, reflectie te geven op en advies te geven aan de rekenkamercommissie.
b. het, ingeval van vacatures, aanbevelen van kandidaten voor het lidmaatschap van de rekenkamercommissie.
3. Tot de in lid 2 onder a van dit artikel genoemde input behoort het namens de raad aandragen van suggesties voor onderzoek door de rekenkamercommissie.

Deze constructie laat zien dat onafhankelijkheid een wassen neus is.

Een ander belangrijk punt is de wijze waarop een onderzoek wordt uitgevoerd.
Citaat 2 uit reglement:

Artikel 10 Werkwijze

1. De rekenkamercommissie stelt een reglement van orde voor haar werkzaamheden en
vergaderingen vast. Het reglement wordt ter kennis gebracht van de raad.
2. De rekenkamercommissie stelt een onderzoeksprotocol vast en brengt dit ter kennis van de raad en het college van burgemeester en wethouders.
3. De rekenkamercommissie besteedt het onderzoek – met inachtneming van het beschikbare budget – uit aan externe bureaus.
4. De rekenkamercommissie brengt van ieder onderzoek een eindrapportage met conclusies en aanbevelingen uit aan de raad.
5. De rekenkamercommissie stelt voor haar activiteiten een jaarplan op en maakt tevens een jaarverslag. Deze worden met de raadsklankbordgroep besproken en aan de raad aangeboden.
6. De rekenkamercommissie vergadert in beslotenheid. De rapporten zijn openbaar.

De gemeenteraad heeft bepaald, dat vanwege de onafhankelijkheid een extern bureau moet worden ingehuurd. Maar waarom zou een onafhankelijke rekenkamercommissie een onafhankelijk bureau moeten inhuren voor het schrijven van een rapport? Dat is stapelen van onafhankelijkheid. Daarnaast kun je vraagtekens stellen bij de onafhankelijkheid van een extern bureau.

En wat te denken van de financiële kant aan de zaak? Het budget van de rekenkamercommissie is niet groot. Ca 40.000 euro (streefbedrag is 1 euro per inwoner). Het inhuren van een extern bureau bovenop de kosten van de commissie zelf, kost extra geld. Een groot onderzoek kost volgens de gemeente zeker Eu 25.000,-. Dat ben je wel heel snel door het budget heen en kunnen er maar weinig onderzoeken worden opgestart.

Misschien ben ik enigszins wantrouwig ingesteld, maar gezien de weerstand bij een deel van de Oldambtster politiek tegen een rekenkamer, is dit een perfect middel om het aantal onderzoeken te beperken.

Citaat 3 uit reglement:

Artikel 5 Ambtelijk secretaris

1. Er is een ambtelijk secretaris die belast is met de administratieve ondersteuning van de
rekenkamercommissie.
2. De secretaris wordt organisatorisch ondergebracht bij de griffie.
3. De secretaris legt verantwoording over zijn werkzaamheden af aan de rekenkamercommissie.

Niet iedereen weet misschien wat de griffie doet. Daarom [hier] een korte uitleg.

Op papier is de griffie onafhankelijk, maar de gemeenteraad benoemt de baas van de griffie, de griffier. De rekenkamercommissie kan soms onderzoek doen naar besluiten van diezelfde gemeenteraad. Dat de griffie vervolgens voor beide partijen werkt, lijkt me strijdig met de onafhankelijkheid.

Ook onderzoekt de rekenkamercommissie besluiten van het college van burgemeester en wethouders. Diezelfde burgemeester is daarnaast voorzitter van de gemeenteraad. In die hoedanigheid wordt de burgemeester ondersteunt door de griffie. Ook hier is geen sprake van onafhankelijkheid.

Leden rekenkamercommissie
De rekenkamercommissie die op 28 februari 2022 is geïnstalleerd, bestaat uit drie personen, namelijk mevrouw Ilse de Haan en de heren Thijs de Zee en Elias de Haan (voorzitter).

Het lidmaatschap is overigens geen fulltime baan. De leden doen het werk erbij naast hun gewone baan.

Voorzitter Elias de Haan was in de jaren 90 wethouder namens D66 in Hoogezand-Sappemeer. Hij heeft vervolgens in zijn carrière diverse rekenkamerfuncties bekleedt (Almelo, Bedum, Hoogeveen, Oostzaan) en was jarenlang bestuurslid van de vereniging van rekenkamers en rekenkamercommissies.
Daarnaast is hij werkzaam bij STiBaBo. Dat is een adviesbureau voor overheden en non-profitorganisaties. Ook runt hij nog een eigen adviesbureau, dat zo’n beetje hetzelfde doet.

Ilse de Haan is in het dagelijkse leven onder andere werkzaam als plaatsvervangend raadsgriffier in de gemeente Westerkwartier. Net als Elias de Haan heeft zij ook een adviesbureau en wel voor provincies en gemeenten.

Het derde lid, Thijs de Zee, is werkzaam als trainee raadsgriffier (werken en opleiding volgen) bij de gemeente Westerkwartier. Daar werkt ook de hierboven genoemde Ilse de Haan. Ben benieuwd of hun bureaus naast elkaar staan.

Wanneer je een eigen adviesbureau voor overheden hebt, zoals de beide De Hanen, is het rekenkamerlidmaatschap natuurlijk een geweldige manier om bij een gemeente in beeld te komen voor de grotere klussen. (Als het lidmaatschap is afgelopen.)

Het woord “rekenkamer” suggereert, dat het vooral onderzoek doet naar de financiële kant van besluiten en projecten. Dan zou een financiële achtergrond bij minstens één van de leden toch wel gewenst zijn. Helaas is dat niet het geval.
De beide De Hanen hebben een opleiding bestuurskunde gevolgd en De Zee heeft op universitair niveau Duits en internationale betrekkingen gestudeerd.

Het zijn alle drie professionele vergadertijgers, zoals we die tegenwoordig bijna uitsluitend onder politici en in de ambtelijke wereld aantreffen. Altijd handig als je onder elkaar dezelfde taal spreekt.

Conclusie
Op deze website zijn al eerder vraagtekens geplaatst bij het democratische gehalte van de gemeente Oldambt. Het gaat om de artikelen [“Hoe democratisch is Oldambt?”] en [“Oldambt en Democratie – de gemeentesecretaris“].
De foute opzet van de rekenkamer sluit hier naadloos op aan. Dat de wetswijziging van 1 januari 2023 de gemeente tot de orde roept, maakt dit artikel zeker niet overbodig, maar het geeft juist een aardige inkijk in de denkwereld van de Oldambtster politiek.

De keuze voor een rekenkamercommissie in plaats van een onafhankelijke rekenkamer is gezien de wetswijziging al ronduit kortzichtig (eufemisme), maar het reglement is zondermeer boosaardig.
Dat een gemeenteraad het controleren van haar eigen controleur normaal vindt, is vanuit democratisch oogpunt gezien een beschamende vertoning.

De door de Oldambtster politiek gekozen opzet is al ernstig genoeg, maar dat de leden van de rekenkamercommissie zich kunnen vinden in een reglement dat hun allerlei beperkingen oplegt, is werkelijk diep triest. Het roept twijfels op over hun integriteit en het uiteindelijk resultaat van hun onderzoeken.

Dat twee leden (Ilse de Haan en Thijs de Zee) in het dagelijkse leven collega’s zijn bij dezelfde gemeente (Westerkwartier) is voor de onafhankelijk van de commissie ook al geen positief punt.

Daarnaast hebben twee van de commissieleden (Ilse en Elias de Haan) een eigen adviesbureau. Financieel gezien levert het lidmaatschap niet veel op. Is dit een manier op een voet tussen de deur te krijgen bij een gemeente voor toekomstige, grotere adviesklussen?

Als de leden van de rekenkamercommissie een klein beetje eergevoel in hun lijf hebben, stappen zij zo snel mogelijk op.

De Oldambtster werkgroep bestaande uit de raadsleden Tim van Bostelen (CDA), Ger Klein (Gemeentebelangen) en Harold de Groot (VVD) en griffier Jelte van der Meer hebben de gemeente Oldambt een slechte dienst bewezen met hun voorstel voor de opzet en leden van de huidige rekenkamercommissie.

Nu de wetswijziging die de opzet van de Oldambtster rekenkamercommissie verbiedt per 1 januari 2023 van kracht is geworden, heeft de gemeente 1 jaar de tijd om alsnog een echte rekenkamer op te zetten. De foute versie is uiteindelijk verspilling van geld en mankracht. Misschien wel een mooi onderwerp voor een onderzoek van de rekenkamer.

Hoe dan wel?
Een doeltreffende oplossing is het instellen van een echte, onafhankelijke rekenkamer die voor meerdere gemeenten werkt. Door de budgetten van de verschillende gemeenten samen te voegen, ontstaat er financieel zoveel ruimte dat de leden van de rekenkamer een fulltime baan kan worden aangeboden.

Dat gebeurt al in Rotterdam waar wordt samengewerkt met de gemeenten Barendrecht, Lansingerland, Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel en Albrandswaard.
Ook de gemeenten Blaricum, Eemnes en Laren zijn een samenwerkingsverband aangegaan.

Naschrift 10 februari 2023
Per 2 februari 2023 maakt mevrouw Ilse de Haan geen deel meer uit van de Oldambtster rekenkamercommissie.
Zij heeft een nieuwe baan aanvaard bij BAN personeelsdiensten in Assen, die zich volgens haar lastig laat combineren met het werk voor de Rekenkamercommissie

Naschrift 23 juli 2023
Per 12 juli 2023 is mevrouw Claudia Heijnen benoemd tot opvolgster van bovengenoemde Ilse de Haan. Zij is sinds januari 2022 werkzaam als coördinator “Financial Control” bij de gemeente Assen. Waarom een Nederlandse gemeente een dergelijke malle Engelstalige functie-omschrijving gebruikt, ontgaat mij. Komt er in ieder geval op neer, dat zij de uitgaven en inkomsten van verschillende afdelingen in de gaten moet houden.
T.o.v. de andere twee leden van de Rekenkamercommissie heeft zij wel een financiële opleiding. Wat dat aangaat, lijkt zij een vakbekwame dame en een aanwinst voor de commissie. Maar, eigenlijk is zij dermate overgekwalificeerd voor de functie, dat ik mij afvraag waarom zij daar in zitting heeft genomen.